καπιταλιστές.
Το φασιστικά κόμματα ανέβηκαν
στην εξουσία με την αμέριστη συμπαράσταση και την ενίσχυση των βιομηχάνων, της
άρχουσας τάξης. Ήταν η πολιτική απάντηση της ευρωπαϊκής πλουτοκρατίας , όχι
μόνο της γερμανικής, στην οικονομική κρίση του καπιταλισμού.
Η Ελλάδα ήταν μια από τις χώρες που υπέστη την επίθεση της Ιταλίας και αργότερα της
Γερμανίας. Μπροστά σ’ αυτή την επίθεση ο ελληνικός λαός δημιούργησε τη δική του αλληλεγγύη. Δεν
έμεινε όμως εκεί.
Πάνω σ’ αυτό το έδαφος «άνθισε» ο αντιστασιακός άνθρωπος, ο εργαζόμενος
που δεν αρκούνταν πλέον στη φιλανθρωπία που διαιώνιζε την άσχημη κατάστασή του,
αλλά έβαζε το ζήτημα της δημιουργίας μιας άλλης κοινωνίας.
Σ’αυτή τη χρονική στιγμή το ΚΚΕ και η ΟΚΝΕ , μέσα στην πιο σκληρή
παρανομία, πήραν την πρωτοβουλία να δημιουργήσουν ένα αντιστασιακό κίνημα
ενάντια στην τριπλή φασιστική κατοχή της πατρίδας μας από τους Γερμανούς ,
Βούλγαρους και Ιταλούς.
Δημιούργησαν το ΕΑΜ και το ένοπλο
σκέλος του τον ΕΛΑΣ , την οργάνωση της
αντιστασιακης νεολαίας , την ΕΠΟΝ, μαζί με άλλες μικρές προοδευτικές
οργανώσεις. Τα μεγάλα αστικά κόμματα το έσκασαν στην Αίγυπτο μαζί με τον
Βασιλιά .
Ακόμη
και το βρετανικό υπουργείο εξωτερικών σε έκθεσή του παραδέχεται: «Την ίδια
στιγμή που τα συντηρητικά στοιχειά σπαταλούσαν το χρόνο τους στην αδράνεια , το
ΕΑΜ τράβηξε μπροστά φτάνοντας στο σημείο στο όποιο μπορεί να ισχυριστεί
κανείς πως είναι ο κύριος εκπρόσωπος της ελληνικής
αντίστασης.»
Το ΕΑΜ δημιούργησε τα φύτρα της λαϊκής
εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές.
Διοργάνωσε εκλογές στις
συνθήκες της Κατοχής, από τις οποίες εκλέχτηκε το Εθνικό Συμβούλιο. Στις εκλογές,
ψήφισαν για πρώτη φορά καθολικά οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων.
Μέσα λοιπόν σ’ αυτές τις
συνθήκες συνέβησαν τα γεγονότα που θα εξιστορήσουμε.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ
ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
Στις 23 Φλεβαρη του 1943 στο Σιδ. Σταθμό Κατερίνης εκτελέστηκαν 40
κάτοικοι από τα χωριά Άγιος Δημήτριος και Λιβάδι, ως αντίποινα για την
καταστροφή του μεταλλείου χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο από τους αντάρτες του
ΕΛΑΣ, στα πλαίσια γενικότερων επιθέσεων σε μεταλλεία και ορυχεία σ’ όλη την
Ελλάδα. Σκοπός των επιθέσεων αυτών ήταν να σταματήσει η λεηλασία του ορυκτού
πλούτου της χώρας και να στερηθούν τα κατοχικά στρατεύματα το χρώμιο, που τους
ήταν τόσο απαραίτητο για την πολεμική τους βιομηχανία.
Το μεταλλείο το εκμεταλλεύονταν οι Γερμανοί και πριν από το 1940. Στη
διάρκεια της κατοχής τα γερμανικά κατοχικά στρατεύματα συνέχισαν την
εκμετάλλευση .
Στο μεταλλείο οι Γερμανοί απασχολούσαν Αϊ-δημητρινους χωρίς να τους
πληρώνουν .
Το βράδυ της 18ης προς 19ης Φλεβαρη του 1943
αντάρτες του ΕΛΑΣ από τα τμήματα Θεσσαλίας ανατίναξαν το μηχανοστάσιο , έβαλαν
φωτιά στις αποθήκες , αφού προηγουμένως πήραν τρόφιμα και εκρηκτικές ύλες.
Οδηγοί στην επιχείρηση χρησιμοποιήθηκαν από τον εφεδρικό ΕΛΑΣ Αγ.
Δημητρίου, ενώ αποχωρώντας οι αντάρτες
πήραν μαζί τους και δυο γερμανούς στρατιώτες τους οποίους αργότερα εκτέλεσαν.
Λέγεται πώς καθοριστικό ρόλο στην
απόφαση αυτή έπαιξε το γεγονός της εκτέλεσης 117 αμάχων στο χωριό Δομήνικο της
Θεσσαλίας, δυο μέρες πριν.
Την ίδια μέρα οι γερμανοί κάνουν επιδρομή στο χωριό για να συλλάβουν
ομήρους . Από το παρατηρητήριο των ανταρτών ειδοποιούνται οι κάτοικοι να
φύγουν. Έτσι μένουν στο χωριό κυρίως ηλικιωμένοι. Ο γερμανικός στρατός
συλλαμβάνει ομήρους και φεύγει για την Κατερίνη. Η προσπάθεια απελευθέρωσής
τους από τον ΕΛΑΣ δεν είναι έγκαιρη.
Οι όμηροι μεταφέρονται στο Σιδ. Σταθμό Κατερίνης και κλείνονται σ’ ένα βαγόνι. Στο Σταθμό
φτάνουν και οι συγγενείς τους , οι οποίοι μάταια περιμένουν την απελευθέρωση
τους .
Στις 23 του Φλεβαρη συλλαμβάνεται και ο πρώην
Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθόπουλος , ο όποιος ήταν επιμελητής τροφοδοσίας
των εργατών του μεταλλείου, κατηγορούμενος ότι εφοδίαζε τους αντάρτες του ΕΛΑΣ.
Την ίδια μέρα επιστρατεύονται
δεκαπέντε Κατερινιωτες για να σκάψουν τον τάφο των ομήρων.
Οι μελλοθάνατοι οδηγήθηκαν στον τόπο της εκτέλεσης και εκτελούνται. Ο
Αιμίλιος Ξανθόπουλος , λίγο πριν , είχε προλάβει ν’ αφήσει σημείωμα στη γυναίκα
του , στο όποιο , μεταξύ άλλων, έγραφε…. «δεν μπόρεσα να δημιουργήσω περιουσία
γιατί έζησα τίμια».
Την ίδια μέρα ο ΕΛΑΣ έδωσε μάχη στα στενά της Πέτρας και ανατίναξε το
εργοστάσιο ξυλείας στη Μορνα.
Στις 2 του Μάρτη του 1943 η εφημερίδα των δωσίλογων
στη Θεσσαλονίκη «Νέα Ευρώπη» γνωστοποιει ( με ανακοίνωση του γερμανού
στρατιωτικού διοικητή Θεσσαλονίκης –Αιγαίου) στους πολίτες ότι «…Έλληνες λησται παραπλανηθεντες από
μπολσεβίκους τρομοκρατας επετέθησαν εναντίον ενός ορυχείου» και « για το λόγο
αυτό ετυφεκισθησαν , εκ της εκεί περιοχής, 37 κάτοικοι». Προειδοποιεί ότι «ο
γερμανικός στρατός θα τιμωρήσει και εις το μέλλον κάθε τρομοκρατικην εκδηλωσιν
ελλήνων κομμουνιστών».
Αυτά είναι σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε , τα γεγονότα που έγιναν τον
Φλεβαρη του 1943 στην Πιερία.
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΙΤΙΕΣ
(Η ναζιστική επέκταση και η ευρωπαϊκή ιδέα)
Ποιες όμως ήταν οι αιτίες και ποιες οι συνέπειες της βάρβαρης αυτής
πράξης των γερμανών ναζιστών;
Ο Αιμίλιος Ξανθόπουλος
αναρωτιόταν στο τελευταίο του γράμμα… «…κι εγώ δεν ξέρω πως μου ήρθε αυτό το
κακό» . Η απορία αυτή του πρώην δημάρχου Κατερίνης θα μπορούσε ν’ απαντηθεί ,
αν γνώριζε τη διαταγή που είχε εκδώσει ο Χίτλερ το 1942 για την ένταση της
τρομοκρατίας στα Βαλκάνια, μαζί και στην Ελλάδα.
«Αν ο αγώνας αυτός κατά των
συμμοριών στα Βαλκάνια –έλεγε ο Χίτλερ- δεν διεξαχθει με τα πιο ωμα μέσα , τότε
δεν θα επαρκούν πια οι διαθέσιμες δυνάμεις …γι’ αυτό ο στρατός έχει το δικαίωμα
να χρησιμοποιεί κατά των γυναικών και των παιδιών κάθε μέσο…»
Γιατί όμως ο Χίτλερ έδωσε
αυτή τη διαταγή;
Πρόκειται για τη διαταγή
ενός τρελού που προσπαθούσε να κατακτήσει τον κόσμο, όπως θα ήθελε μια απλοϊκή
ερμηνεία ; Σίγουρα όχι. Πίσω από τον Χίτλερ κρύβονταν οι
επιδιώξεις του γερμανικού κεφαλαίου που ήθελε με κάθε μέσο την επέκτασή του.
Πίσω από τη φοβερή πολεμική μηχανή του τρίτου Ράιχ και τις ωμότητές της υπήρχαν
οι βλέψεις των βιομηχανικών κολοσσών της Γερμανίας για ένα νέο μοίρασμα της
ευρωπαϊκής αγοράς , συμφώνα με τα συμφέροντα τους.
Έτσι, μέσα στα πλαίσια
αυτών των σχεδιασμών, τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου είχαν αναθέσει το
ρόλο του τροφοδότη των γεωργικών και μεταλλευτικών προϊόντων στις βαλκανικές
χώρες.
Ο Φελιγκερ πρόεδρος ταυτόχρονα
της Επιτροπής Εξωτερικού Εμπορίου και Βιομηχανίας του Ράιχ αλλά και στέλεχος
των εργοστασίων Ντάντευε , μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος της «ευρωπαϊκής ιδέας».
Μιλώντας το Νοέμβρη του 1941 για το
«Σχεδιασμό του μεγάλου χώρου» τόνιζε τα παρακάτω…. «μόνο ένα σταθερό ευρωπαϊκό
μπλοκ …… μπορεί να ικανοποιήσει σε επαρκή βαθμό τις ανάγκες που αναμένεται να
προκύψουν μετά τον πόλεμο …Επιδιώκουμε μια όσο το δυνατόν καλύτερη εκμετάλλευση
των πηγών των πρώτων υλών… Για το σκοπό αυτό , δηλαδή για την οργάνωση της
πρωτοβουλίας της ιδιωτικής οικονομίας, είναι αναγκαία μια ηγεσία την οποία
εμείς βέβαια την αξιώνουμε για τη Γερμανία.
Σε άρθρο στην «Εθνική εφημερίδα της Εσσης» με τίτλο «Δυο έθνη δυο αντιθέσεις- η προδοσία
της Σερβίας έναντι της Ν.Α. Ευρώπης , η ευρωπαϊκή προσαρμογή της Ελλάδας» , ο
γερμανός αρθρογράφος ανέθετε στην Ελλάδα την τύχη της «Καλιφόρνιας της νέας
Ευρώπης» που θα παίξει το ρόλο
«προμηθευτού δι’ ειδικην διατροφην του ευρωπαϊκού πληθυσμού» . Πιο κάτω
αναφέρει… «στην οργάνωσή της πρέπει να συμπεριληφθεί και η εκμετάλλευση των
υπαρχόντων μεγάλων κοιτασμάτων διαφόρων ορυκτών». Ο αρθρογράφος σημείωνε ακόμη ότι θα πρέπει «…να περιοριστούν μερικοί
βιομηχανικοί κλάδοι οι οποίοι διατηρούνται τεχνηέντως» (βλέπε σημερινούς στόχους
Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Πίσω από τους προσεκτικά διατυπωμένους σχεδιασμούς του γερμανικού
ιμπεριαλισμού για το χώρο των Βαλκανίων και την Ελλάδα κρυβόταν η επιδίωξη της
ληστρικής εκμετάλλευσης της ελληνικής παραγωγής. Ακόμη και ο Μουσολίνι
αναγκάστηκε να πει ότι « οι γερμανοί πήραν απ’ τους έλληνες ακόμα και τα
κορδόνια των παπουτσιών τους» , γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τον πίνακα
της Γερμανικής Κρατικής Τράπεζας από τον οποίο προκύπτει ότι η κατά κεφαλή
επιβάρυνση των ελλήνων από τους
γερμανούς ανερχόταν σε 78 μάρκα το μήνα, τη μεγαλύτερη δηλαδή από όλες τις
κατεχόμενες χώρες στην Ευρώπη.
Μέσα στα πλαίσια της ληστρικής εκμετάλλευσης της χώρας μας κυρίαρχη θέση
έχει η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και κυρίως του χρωμίου, από το όποιο
παράγεται το ατσάλι, μέταλλο πολύτιμο για την πολεμική βιομηχανία. Η εξασφάλιση
του ορυκτού πλούτου γινόταν κυρίως προς όφελος των γερμανικών μονοπωλίων , όπως
η εταιρία ΚΡΟΥΠ.
Πραγματικά δεν μπορείς να καταλάβεις ποιος διαπραγματεύεται την αγορά ή
ενοικίαση των μεταλλείων, η εταιρία ή ο
γερμανικός στρατός.
Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΡΩΜΙΟΥ
Η αξία του χρωμίου για τη γερμανική βιομηχανία προκύπτει από μια σειρά
αναφορές σε επιστολές κλπ. υπηρεσιακών
και στρατιωτικών παραγόντων. Στις σημειώσεις του αντιστράτηγου Τόμας,
προϊσταμένου του Γραφείου Εφοδιασμού και Εξοπλισμού του γερμανικού στρατού,
στις 3-5-1941, αναφέρεται ότι «…τα μεταλλεύματα της Ελλάδας σαν κράματα έχουν
εξαιρετική σημασία για την παράγωγη της γερμανικής βιομηχανίας εξοπλισμών,
προπάντων τα μεταλλεύματα νικελίου και χρωμίου» .
Η ποσότητα του χρωμίου που υπολόγιζε να εκμεταλλευτεί η Γερμανία στην
Ελλάδα ήταν 60.000 τόνοι , δηλαδή το 33 % της κατανάλωσης της γερμανικής
πολεμικής βιομηχανίας.
Η εξαιρετική σημασία που είχε η αξιοποίηση του χρωμίου για τη γερμανική
πολεμική μηχανή έγινε φαίνεται αντιληπτή από το επιτελείο του ΕΛΑΣ και τους
συμμάχους. Ο ΕΛΑΣ κατέστρεψε το
μεταλλείο χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο. Λίγο μετά
επιτέθηκε στο μεταλλείο Τσαγκλη και δέκα μέρες αργότερα στο μεταλλείο
Τσαγκλη –Αρντουάν . Έτσι, το αποτέλεσμα των επιθέσεων αυτών ήταν να κλείσουν
τα μεταλλεία «Όλυμπος», «Ελαφίνα», «Χρώμιο», «Τσαγκλης». Η παραγωγή για το 1943
μειώθηκε.
Ο προϊστάμενος του τμήματος Μεταλλείων του
Υπουργείου Οικονομίας του Ράιχ , σε δυο επιστολές του το Γενάρη και τον Αύγουστο του 1944 σημείωνε
τους κινδύνους από την ανταρτική δράση , για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης
εξόρυξης του χρωμίου. Την πρώτη φορά ζητά «την εξασφάλιση των δρόμων μεταφοράς
καθώς και την προστασία των επιχειρήσεων έναντι επιθέσεων συμμοριών».
Τη δεύτερη φορά η γερμανική
ψυχραιμία δίνει τη θέση της στην αγωνία. Ο Γκάμπελ γράφει : « δεν υπάρχει στην
Ευρώπη καμία άλλη δυνατότητα παραγωγής χρωμίου , εκτός από τα Βαλκάνια. Γι’
αυτό η προστασία των μεταλλευμάτων χρωμίου και της μεταφοράς τους , πρέπει να
θεωρηθεί από τη γερμανική Βερμαχτ σαν ένα από τα πιο επείγοντα καθήκοντά
της» .
Ακολουθει η αξιολόγηση των μεταλλείων , ώστε να παρθούν ανάλογα μέτρα
προστασίας. Το μεταλλείο του Αγίου Δημητρίου έχει πάψει να λειτουργεί από
καιρό.
Συναγωνιστές και συναγωνίστριες
Αμέσως μετά την κατοχή και σε συνθήκες διωγμού
της Εθνικής Αντίστασης διατυπώθηκε η θεωρία ότι η αντιστασιακή δράση , που ήταν
έξω από τους κανόνες του πολέμου, ήταν αυτή που προκάλεσε τα γερμανικά
αντίποινα και ότι οι γερμανοί μέχρι τότε δεν τα χρησιμοποιούσαν. Η θεωρία αυτή
σκοπό είχε να δικαιολογήσει την απουσία των αστικών κόμματων από την Αντίσταση
στον κατακτητή ή και την συνεργασία μαζί του. …Να δικαιολογήσει τα αντίποινα
του γερμανικού στρατού κατά του άμαχου πληθυσμού. Να επιτεθεί ενάντια στο
αντιστασιακό κίνημα.
Είναι σαν να μας λένε ότι δεν χρειάζεται να αντισταθούμε στον εισβολέα ,
στον κατακτητή, στον εκμεταλλευτή γιατί
θα πάθουμε χειρότερα , άρα θα πρέπει να κάτσουμε στ’ αυγά μας . Τι καλύτερη
υπηρεσία θα μπορούσε να προσφέρει κανείς στους κατακτητές και εκμεταλλευτές σ’
όλη τη γη , όταν αναπαράγει την προπαγάνδα τους; Παρουσιάζουν τους κατακτητές σαν να είχαν το
δικαίωμα να είναι στην Ελλάδα. Με το ίδιο σκεπτικό θα μπορούσαν να κατηγορηθούν
και οι αγωνιστές του 1821 για τον αγώνα της Ανεξαρτησίας ενάντια στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία.
Στο γεγονός της εκτέλεσης των 40 συμπατριωτών
μας χρησιμοποιούν ανάλογα επιχειρήματα . Ότι οι εκτελεσμένοι ήσαν αθώοι (άρα
ένοχοι ήσαν οι αντάρτες), ότι οι εκτελεσμένοι γερμανοί δεν ήσαν στρατιώτες αλλά
διοικητικό προσωπικό , ότι οι γερμανοί δεν είχαν αντιπαλότητα με τους κατοίκους
του Αγίου Δημητρίου.
Όμως οι ίδιοι γερμανοί
παραδέχονται στις εκθέσεις τους ότι «Οι κάτοικοι συνεργάζονται στενά με τους
συμμορίτες», δηλαδή τους αντάρτες, ότι
υπήρχε πολιτοφυλακή των ανταρτών στον Αγ. Δημήτριο, ότι οι εκτελεσμένοι
γερμανοί ήσαν ένοπλοι , ότι οι κάτοικοι αρνούνταν να εργαστούν στο μεταλλείο
για τους γερμανούς, ότι πριν το επεισόδιο
δύο γερμανοί πυροβόλησαν για εκφοβισμό στο χωριό.
Αυτές οι
απόψεις επανέρχονται 72 χρόνια μετά με πιο γνωστή την υπόθεση του γερμανού
καθηγητή Ρίχτερ που ισχυρίσθηκε «ότι οι άτακτοι Κρήτες σκότωναν αρχικά μόνο
τους τραυματισμένους αλεξιπτωτιστές… και γι αυτό οι Γερμανοί αντέδρασαν
με αντίποινα… μέχρι τότε ο Β’ Π.Π. υπήρξε σχετικά
«καθαρός» πόλεμος».
Πήρε όμως την απάντηση από τον καθηγητή Γιώργο
Μαργαρίτη που είπε :
« Δεν
φαίνεται να γνωρίζει ο Ρίχτερ την απογοήτευση που επικράτησε στις τάξεις της
γερμανικής ναζιστικής ηγεσίας όταν, στα τέλη του 1939, στον απολογισμό της
επιχείρησης για εκκαθάριση της πολωνικής διανόησης, διαπιστώθηκε ότι μόνο (!)
50.000 Πολωνοί έγινε δυνατό να εξοντωθούν. Ο αριθμός κρίθηκε απαράδεκτος καθώς
με τέτοιους ρυθμούς η επιχείρηση δεν θα τελείωνε ποτέ…»
Είναι τυχαία άραγε όλη αυτή η
αναθεωρητική προσπάθεια στο χώρο της ιστορίας και άσχετη με την επίθεση που
δέχεται ο ελληνικός λαός στο βιοτικό του επίπεδο από τις άρχουσες τάξεις των
ευρωπαϊκών χωρών, μαζί και της ελληνικής ; Που ολόκληροι λαοί στην περιοχή μας καταστρέφονται
από τους πολέμους που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ρίχνονται στην
προσφυγιά και τους κλείνουν τα σύνορα, αφήνοντας τους στους πέντε δρόμους ; Γι αυτό και είναι μεγάλη η ευθύνη όλων μας
παράλληλα με την αλληλεγγύη στους πρόσφυγες
να παλεύουμε ενάντια στους πραγματικούς υπαίτιους της τραγικής αυτής
κατάστασης.
Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
«…κι εγώ δεν ξέρω πως μου ήρθε
αυτό το κακό», αναρωτήθηκε ο πρώην δήμαρχος Κατερίνης λίγο πριν πεθάνει. Στην
κερδοσκοπική απληστία του κεφαλαίου μπορεί να βρει κανείς την πειστική απάντηση
στην απορία που είχε ο αξέχαστος
Αιμίλιος Ξανθόπουλος , λίγο πριν
εκτελεστεί μαζί με τους συμπατριώτες του στο Σταθμό της Κατερίνης.
Γι αυτό λοιπόν, στην προσπάθεια που γίνεται από τους ιδεολογικούς
μηχανισμούς της άρχουσας τάξης να κρύψουν την σύνδεση που έχει το τερατούργημα του ναζισμού -
φασισμού με τον καπιταλισμό (το ίδιο κάνουν και οι δικοί μας νεοναζιστές) απαντάμε με τα σοφά λόγια
του Μπρεχτ
«Ο καπιταλισμός στις
φασιστικές χώρες υπάρχει πια μονάχα σαν φασισμός κι ο φασισμός δεν μπορεί να
πολεμηθεί παρά σαν καπιταλισμός στην πιο ωμή και καταπιεστική του μορφή, σαν ο
πιο θρασύς κι ο πιο δόλιος καπιταλισμός. Πώς, λοιπόν, τώρα να πει κάποιος
αντίπαλος του φασισμού την αλήθεια για το φασισμό όταν δε θέλει να πει
τίποτα για τον καπιταλισμό, που τον προκαλεί;»
Συναγωνιστές και συναγωνίστριες
Τιμούμε τη μνήμη των 40 συμπατριωτών μας που έπεσαν
από τα ναζιστικά βόλια. Τιμούμε τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης . Δίνουμε
υπόσχεση αγώνα όχι μόνο ενάντια στο ναζισμό-εθνικισμό αλλά και ενάντια στον
καπιταλισμό που τον γεννά.
